Từ ngày 4/5/2023, giá điện đã được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) điều chỉnh tăng 3%, đồng thời còn nhập khẩu điện từ Trung Quốc và Lào nhưng điện vẫn thiếu gay gắt. Trong khi đó các nhà đầu tư năng lượng sạch trong nước lại tiếp tục kêu cứu vì chậm được “giải cứu”. Đó là nghịch lý đến trớ trêu cho ngành điện Việt Nam
Nhập khẩu điện, thiếu điện, cúp điện và nỗi buồn điện sạch.
EVN tiếp tục đàm phán mua điện từ Trung Quốc qua đường dây 110kV Thâm Câu - Móng Cái (Quảng Ninh) trong tháng 5, 6 và 7 với công suất 70MW. EVN cũng tiến hành nhập khẩu điện từ Lào qua cụm nhà máy thủy điện Nậm Kông, thủy điện Nậm San, dự kiến sẽ vận hành thương mại trong tháng 5. Ngày 22/5, Tp. Móng Cái đã hoàn tất đấu nối, vận hành đường dây 110kV Móng Cái (Việt Nam) - Đông Hưng (Trung Quốc) phục vụ cho việc mua điện. Dự kiến toàn bộ Tp.Móng Cái và huyện Hải Hà của tỉnh Quảng Ninh sẽ sử dụng điện nhập khẩu từ Trung Quốc.
Việc chưa có hướng dẫn cụ thể đang khiến quá trình đàm phán vận hành thương mại của các dự án điện sạch chuyển tiếp gặp khó.
Về giá điện nhập khẩu, theo Bộ Công Thương mức giá trần đối đa nhập khẩu điện từ Lào về Việt Nam là 6,95 USCent/kWh. Bộ Công thương cho rằng mức giá 6,95 USCent/kWh như chủ đầu tư cam kết giá bán điện cho EVN từ cụm nhà máy điện gió Mận San thấp hơn so với mức giá điện mua từ các nguồn điện gió theo Quyết định 39 của Thủ tướng về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió trong đất liền là 8,5 USCent/kWh và đối với dự án điện gió trên biển là 9,8 USCent/kWh.
Trong khi đó nguồn điện dự phòng của nước ta vẫn còn hàng chục nhà máy điện tái tạo đang “đắp chiếu” không phát được lên lưới điện quốc gia. Theo Bộ Công Thương, đến nay chỉ mới thống nhất giá tạm thời của 15 nhà máy điện gió, điện mặt trời đã được EVN và các chủ đầu tư thống nhất nhưng một số vẫn chưa hoàn chỉnh hồ sơ pháp lý.
Điện sạch kêu cứu và trách nhiệm của Bộ Công Thương
Theo kiến nghị của các nhà đầu tư, việc “giải cứu” các nhà máy điện tái tạo là do Bộ Công Thương đến nay vẫn chưa có hướng dẫn gửi cho EVN, vì vậy quá trình đàm phán sửa đổi, bổ sung hợp đồng mua bán điện (PPA) cho các dự án tiếp tục gặp nhiều vướng mắc. Đây là điểm mấu chốt để 87 dự án với tổng công suất 4.200MW điện gió và 700MW điện mặt trời có thể phát lên lưới điện quốc gia.
EVN đang phải nhập khẩu điện từ nước ngoài, mỗi ngày hơn 10 triệu kWh.
Ngày 20/3, EVN đã có buổi trao đổi với các chủ đầu tư các dự án điện chuyển tiếp nhằm chủ động bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về giá điện và hợp đồng mua bán điện đối với các dự án điện tái tạo.
Để tránh lãng phí trong thời gian chờ đàm phán giá mới, đại diện lãnh đạo Tập đoàn T&T kiến nghị, Bộ Công Thương cho phép EVN huy động ngay sản lượng với các dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng, với giá tạm tính 6,2 cent/kWh, có thể bằng 90% giá điện nhập khẩu (6,95 cent/kWh), tức khoảng 6,2 cent - tương đương gần 1.500 đồng/kWh.
Câu hỏi được đặt ra, tại sao Bộ Công Thương, EVN không tạm mua điện theo giá như các nhà đầu tư đề xuất mà lại đi nhập khẩu điện với giá cao hơn, trong khi điện gió, điện mặt trời của các nhà đầu tư trong nước lại bị “bóp nghẽn” không hòa lưới được?
Nhà máy Điện mặt trời Vĩnh Tân 2: ”Hệ thống điện đang thiếu hụt nguồn cung, nhưng nhà máy lại không thể phát hết công suất. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho các chủ đầu tư mà còn cho cả Tập đoàn Điện lực Việt Nam”.
Trong hoàn cảnh thiếu điện gay gắt như hiện nay, trách nhiệm thuộc về Bộ Công thương và EVN. Trong khi EVN lại cho rằng năng lượng tái tạo chưa đủ mạnh, rằng đã làm hết sức, huy động mọi nguồn để đảm bảo cung ứng điện, nhưng mọi việc khó có thể nói trước nếu nắng nóng vẫn kéo dài và thủy điện tiếp tục “khát nước” trầm trọng.
Mặt khác, việc cho phép nhập khẩu than đá “ồ ạt” cung cấp cho các “lò đốt” nhiệt điện hoạt động hết công suất sẽ là “lợi bất cập hại” góp phần đẩy nhanh tình hình biến đổi khí hậu khiến hiện tượng EL-Nino, biến đổi khí hậu diễn biến cực đoan hơn. Vòng luẩn quẩn tiếp tục luẩn quẩn.
Vĩnh Lưu
