Năm 2025 được dự báo là năm có nhiều thách thức với ngành lúa gạo. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn lạc quan nhờ thị trường xuất khẩu đang mở rộng ở phân khúc cao cấp.
Không chỉ tại châu Âu mà còn ở Trung Quốc, Trung Đông và Nhật Bản. Đáng chú ý là ở Nhật Bản, sau thời gian khan hiếm nguồn cung, nước này đã bắt đầu xả kho dự trữ, thay đổi hình thức đấu thầu và tăng lượng gạo nhập khẩu. Đây là tín hiệu tích cực, mở ra thêm cơ hội cho các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.
Kể từ đầu tháng 6, Chính phủ Nhật Bản đã giải phóng 300.000 tấn gạo từ kho dự trữ gạo chiến lược của nước này, được phân phối trực tiếp từ kho gạo đến các nhà bán lẻ và bỏ qua các nhà bán buôn và thu gom. Gạo dự trữ được bán ở mức giá chưa thuế là 2.000 Yen (360.000 đồng) cho 5kg gạo, chưa bằng một nửa giá thị trường.
Kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng trưởng mạnh trong những năm qua.
Thời điểm này Nhật Bản cũng ghi nhận lượng gạo nhập khẩu tăng mạnh, nhất là loại gạo Calrose của Mỹ đã tăng mạnh kể từ tháng 4. Lần đầu tiên trong 25 năm, Nhật Bản nhập khẩu gạo Hàn Quốc. Từ tháng 3 đến nay, tập đoàn Tân Long của Việt Nam đã xuất sang Nhật Bản 1.300 tấn gạo, chủ yếu là gạo Japonica, đồng thời đã nhận thêm 1.500 tấn dự kiến xuất khẩu trong tháng 6 này.
Mới đây, lô hàng 500 tấn gạo nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản với giá bán tại kho của Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An là 820 USD/tấn.
Mức giá này ngang với dòng gạo cao cấp nhất của Thái Lan hiện nay là Hom Mali và cao gấp đôi so với giá gạo thơm đang được DN Việt Nam xuất khẩu.
Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An Phạm Thái Bình chia sẻ, nhu cầu tại thị trường Nhật Bản rất lớn, đặc biệt nếu trồng theo tiêu chí mô hình liên kết của Đề án 1 triệu ha lúa thì chắc chắn gạo Việt Nam sẽ được nhiều thị trường lớn săn đón.
Sau lô gạo đầu tiên này, dự kiến đến tháng 10/2025 sẽ có thêm lô gạo ST25 gồm 3.000 tấn được chứng nhận phát thải thấp sẽ được xuất khẩu sang Australia.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đánh giá, việc xuất khẩu thành công gạo phát thải thấp là kết quả của quá trình chuyển dịch sản xuất sang phát triển bền vững, sử dụng hiệu quả đất đai. Việc này giúp gia tăng giá trị cho gạo Việt. Hiện có 7 doanh nghiệp được Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu Gạo Việt xanh phát thải thấp, thuộc chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, với sản lượng hơn 19.000 tấn trong năm 2025.
Như vậy, sau gần 2 năm triển khai, lô gạo phát thải thấp đầu tiên của Việt Nam đã xuất khẩu đến với người tiêu dùng Nhật Bản và tiếp đến là người tiêu dùng Australia. Việc này có ý nghĩa rất lớn, mở ra hướng đi lâu dài cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam phát triển ra thị trường thế giới.
Đây sẽ là cơ hội để Đồng bằng sông Cửu Long định hướng phương thức sản xuất lúa gạo sang giai đoạn mới, khắc phục được vấn đề được mùa rớt giá, tạo ra gạo chất lượng, có thương hiệu.
Theo VFA, cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu của Việt Nam đang thay đổi theo hướng tích cực, khi tỷ trọng các dòng gạo thơm, Japonica, gạo đặc sản và gạo có chứng nhận quốc tế ngày càng tăng lên. Các giống lúa như Đài Thơm 8, OM18, ST24, ST25 được ưu tiên mở rộng diện tích để phục vụ các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản, Mỹ, Trung Đông và châu Phi.
Định hướng đến năm 2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu giảm tỷ trọng gạo trắng phẩm cấp thấp và trung bình xuống dưới 10%, trong khi gạo thơm, Japonica và gạo đặc sản sẽ chiếm khoảng 45% tổng lượng xuất khẩu. Đây là bước đi quan trọng, phản ánh nỗ lực định vị lại sản phẩm gạo Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu, hướng đến phân khúc cao cấp, bền vững và thân thiện với môi trường.
