Đâu là những nút thắt về cục diện phát triển của Tp.HCM sau sáp nhập?

Chia sẻ tại hội thảo mới đây, PGS.TS Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh, Tp.HCM sau khi sáp nhập Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ mở ra một cục diện phát triển hoàn toàn mới.

Khi hợp nhất thành một chỉnh thể, không gian phát triển sẽ được hoạch định thống nhất, từ quy hoạch đất đai, hạ tầng giao thông, logistics cho đến bảo vệ môi trường, nhờ đó giảm tình trạng chồng chéo và tạo nền tảng cho phát triển bền vững.

Vị chuyên gia phân tích, trong khoảng 15 năm qua, nguyên nhân trực tiếp khiến khu vực Đông Nam Bộ chậm phát triển so với tiềm năng xuất phát từ hệ thống giao thông và hạ tầng kết nối.

Trong bức tranh mới, mỗi địa phương sẽ đảm nhận một vai trò rõ ràng và bổ trợ lẫn nhau để tạo hiệu ứng mạng. Tp.HCM trở thành trung tâm dịch vụ công, tài chính, công nghệ và nghiên cứu phát triển, đồng thời giữ vai trò điều phối.

Bình Dương phát huy thế mạnh công nghiệp chế biến, các khu công nghiệp thông minh và dịch vụ logistics nội vùng. Bà Rịa - Vũng Tàu giữ vị trí cửa ngõ biển chiến lược với cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải, đồng thời phát triển năng lượng và dịch vụ hàng hải. Khi những chức năng này được đặt trong một cơ chế chung, chúng cộng hưởng và hình thành chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu – sản xuất – logistics – xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo ông Thiên, ngay cả sau khi tiến hành sáp nhập, những nút thắt về pháp lý, thủ tục hành chính, cơ chế tiền chế hay vấn đề quy hoạch sẽ không tự động được tháo gỡ. Để giải quyết triệt để, cần có những giải pháp mạnh mẽ về cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục pháp lý, đồng thời có sự thống nhất trong quy hoạch phát triển vùng.

“Cần có một cơ quan điều phối vùng đủ thẩm quyền, có cơ chế giám sát dữ liệu theo thời gian thực và đảm bảo mọi quy định về đất đai, ngân sách, đầu tư công được thiết kế thống nhất, tránh phát sinh chồng chéo mới. Chỉ khi tạo được hiệu ứng cộng hưởng toàn diện từ thể chế, hạ tầng đến phân công chức năng kinh tế, sự hợp nhất mới mang lại bước chuyển thực chất, giúp Đông Nam Bộ phát huy tối đa lợi thế cảng biển, công nghiệp và dịch vụ công nghệ, qua đó trở thành một cực tăng trưởng có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cả nước”, ông nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, bà Giang Huỳnh, Giám đốc bộ phận Nghiên cứu Savills Tp.HCM phân tích, sau sáp nhập, Tp.HCM trở thành siêu đô thị của vùng Đông Nam Bộ. Nơi đây trở thành trung tâm kinh tế - đô thị mới có sức cạnh tranh mạnh mẽ, phát huy tối đa các lợi thế tự nhiên, địa lý và cơ sở hạ tầng của ba địa phương.

Đồng thời, sau sáp nhập quỹ đất mở rộng tạo điều kiện cho các chiến lược giãn dân, phát triển đô thị vệ tinh và xây dựng các khu đô thị mới hiện đại. Bên cạnh đó, hạ tầng giao thông dự kiến được đồng bộ hóa, đặc biệt là hệ thống đường bộ, đường thủy và cảng biển, sẽ tăng cường khả năng liên kết vùng và nâng cao năng lực logistics.

Theo chuyên gia Savills, để vận hành hiệu quả bền vững và tối ưu hóa việc sử dụng quỹ đất đô thị, Tp.HCM cần đồng bộ giải quyết bốn yếu tố chính.

Thứ nhất là thủ tục hành chính và đất đai để rà soát và đơn giản hóa các thủ tục liên quan đến hành chính và đất đai.

Thứ hai là quy hoạch tổng thể thông qua việc xây dựng quy hoạch thống nhất cho cả đất đai và cơ sở hạ tầng.

Thứ ba là cơ chế tài chính đến từ việc thiết lập cơ chế giải ngân vốn đầu tư công hiệu quả cho hạ tầng.

Cuối cùng là có một chiến lược phát triển chung rõ ràng.

Theo bà Giang, việc quy hoạch trên một diện tích đất lớn hơn sau sáp nhập sẽ tạo dư địa để đưa ra các quyết định quy hoạch mới, định hình hạ tầng và các khu dân cư trong tương lai. Điều này giúp giải quyết bài toán giãn dân, khơi thông nguồn cung nhà ở mới.

Tuy nhiên, các khu vực này cần đảm bảo khả năng tiếp cận tốt đến trung tâm thành phố để thu hút người dân có nhu cầu ở thực sự di dời. Đồng thời, cần có chiến lược phát triển cơ sở hạ tầng mới và thu hút nhà đầu tư vào các khu vực này.

Xét về thế mạnh riêng của từng khu vực, chuyên gia Savills cho rằng, Tp.HCM hiện là trung tâm kinh tế tài chính, dịch vụ lưu trú và nhà ở với dân số lớn nhất. Tuy nhiên, hạ tầng tại đây đang chịu áp lực lớn do sự tập trung hóa cao, dẫn đến tình trạng giao thông ngày càng tắc nghẽn. Bình Dương được xem là thủ phủ công nghiệp, đồng thời tốc độ đô thị hoá cao. Bà Rịa - Vũng Tàu có lợi thế về cả du lịch và công nghiệp.

Để phát huy hết tiềm năng này, việc triển khai chiến lược quy hoạch đồng bộ và thủ tục hành chính hiệu quả là vô cùng quan trọng.

Hiện tại, kết nối hạ tầng giữa Tp.HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu còn nhiều hạn chế. Mặc dù có các tuyến quốc lộ chính và cao tốc nhưng tình trạng ùn tắc vẫn diễn ra, đặc biệt tại các nút giao quan trọng như vòng xoay An Phú, và có nguy cơ lan rộng ra các khu vực lân cận như Long Thành.

Vì vậy, theo bà Giang Huỳnh, việc hoàn thiện đúng tiến độ các tuyến hạ tầng trọng điểm như vành đai 3, các tuyến cao tốc Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một; Biên Hoà- Vũng Tàu là rất quan trọng để giảm tải hạ tầng hiện hữu và khai thông các khu vực vùng ven đang chờ đợi hạ tầng để bức phá.

Ngoài ra, trong tương lai, cần có những quy hoạch hạ tầng mới, đặc biệt là các giải pháp kết nối hiệu quả hơn giữa Tp.HCM, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, cũng như các khu vực lân cận khác như Đồng Nai.

Còn theo ông Võ Huỳnh Tuấn Kiệt, Giám đốc nhà ở CBRE Việt Nam, việc sáp nhập đã tạo ra yếu tố cộng hưởng mạnh mẽ, đặc biệt trong năng lực phát triển đô thị. Bài toán quỹ đất được giải quyết, mở ra nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp. Trước đây, hầu hết dự án đều vướng mắc về pháp lý, khiến tiến độ triển khai bị chậm. Khi quỹ đất được mở rộng, các chủ đầu tư sẽ có nhiều lựa chọn về địa điểm, tạo điều kiện hình thành các dự án mới.

Ông Kiệt nhấn mạnh, nhu cầu phát triển nhà ở là một bài toán bắt buộc phải giải quyết. Các chủ đầu tư cần tập trung vào những phân khúc mà thị trường thực sự có nhu cầu, thay vì chạy theo lợi nhuận ngắn hạn. Đây là chiến lược dài hạn, đòi hỏi phải lựa chọn đúng loại hình sản phẩm để đáp ứng được nhu cầu ở thực.

Ông cho rằng, phân khúc cao cấp dù mang lại biên lợi nhuận cao nhưng chỉ phục vụ một thị trường nhỏ. Trong khi đó, đại đa số người dân vẫn cần sản phẩm ở thực với mức giá hợp lý. Sau sáp nhập, cơ hội mở ra nhiều hơn cho doanh nghiệp: tìm kiếm quỹ đất dễ dàng hơn, hạ tầng kết nối được nâng cấp, tạo thành cú hích cộng hưởng cho thị trường.

“Dẫu vậy, bài toán phát triển hạ tầng cần được nhìn nhận như một chiến lược dài hạn. Bởi lẽ, chỉ khi giao thông thông suốt, Tp.HCM mới khai thác hiệu quả được tiềm năng đất đai, nguồn nhân lực và vị trí địa kinh tế”, ông Kiệt nhấn mạnh.