PGS.TS. Ngô Trí Long: “Sàn vàng là thuốc thử cần thiết”

Việc lập sàn vàng được kỳ vọng sẽ giúp thị trường vàng trong nước dần đi vào ổn định. (Ảnh minh họa)

Thời gian gần đây, giá vàng trong nước liên tục tăng mạnh theo giá vàng thế giới. Để ổn định thị trường vàng, Chính phủ đã ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, chính thức có hiệu lực từ ngày 10/10/2025.

Ngày 10/10, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng ban hành Thông tư số 34/2025, hướng dẫn một số điều của Nghị định số 24 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 232.

Bên cạnh đó, NHNN cũng dự kiến sẽ trình dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch vàng ngay trong tháng 10 này.

“Sàn vàng không phải cây đũa thần”

Trao đổi về việc thí điểm sàn giao dịch vàng, PGS. TS Ngô trí Long, Chuyên gia kinh tế cho rằng sau hơn một thập kỷ áp khuôn khổ Nghị định 24, thị trường vàng Việt Nam đã bớt “nóng - lạnh thất thường”, nhưng vẫn tồn tại những nghịch lý như chênh lệch giá trong - ngoài lớn, dữ liệu phân tán, giao dịch tự do ngoài kiểm soát, tích trữ vàng vật chất cao làm “đóng băng” một phần nguồn lực xã hội.

Do đó, việc lập sàn sẽ giúp minh bạch hóa dòng vàng và hành vi giá. Sàn tập trung giúp “gom” giao dịch đang rải rác vào một hạ tầng có chuẩn kiểm định, thanh toán, lưu trữ và giám sát. Giá - khối lượng - đối tác - vị thế ký quỹ được ghi nhận theo thời gian thực, giảm đất cho đầu cơ - đồn đoán.

Cùng với đó, dữ liệu từ sàn, nếu kết nối - xử lý kịp thời, sẽ là chỉ báo sớm cho điều hành về biến động cầu vàng, mức độ phòng ngừa rủi ro, các “nút nghẽn” thanh khoản, rủi ro chéo với tỷ giá. Đây cũng là điểm NHNN nhấn mạnh “sàn không chỉ để giao dịch, mà còn để đo xung thị trường phục vụ ổn định vĩ mô”.

“Việc lập sàn vàng cũng sẽ giúp giảm méo mó do độc quyền và tạo cạnh tranh có kiểm soát. Việc ban hành Nghị định 232/2025 sửa đổi Nghị định 24/2012 và ban hành Thông tư 34/2025 đã xóa độc quyền sản xuất vàng miếng theo lộ trình kiểm soát; sàn là mảnh ghép tiếp theo để phân phối minh bạch, giảm cơ chế ‘xin–cho’ và hạ chi phí giao dịch hệ thống”, ông Long nhìn nhận.

PGS. TS Ngô trí Long, Chuyên gia kinh tế

Tuy nhiên, vị chuyên gia này cho rằng phải thẳng thắn nhìn nhận “sàn vàng không phải cây đũa thần”. Theo đó, sàn không tự động “kéo” chênh lệch giá. Chênh lệch trong - ngoài phụ thuộc cả vào chi phí nhập khẩu, quản trị ngoại hối, mức hạn ngạch, cấu trúc cạnh tranh, thuế - phí và tâm lý tích trữ. Sàn có thể giảm thông tin bất cân xứng, nhưng nếu hạn chế nguồn cung (do cân đối ngoại tệ, an toàn tài chính) vẫn còn, thì chênh lệch khó biến mất chỉ bằng một hạ tầng giao dịch.

Đồng thời, theo ông Long, có thể xuất hiện rủi ro “hành chính hóa giá” nếu can thiệp quá sâu. “Sàn muốn sống khỏe phải cho phép hình thành mức giá theo cung - cầu, đi kèm kỷ luật ký quỹ, kiểm định chất lượng và trừng phạt thao túng. Nếu biến sàn thành nơi ‘ấn định - can thiệp’ thường xuyên, tín hiệu giá sẽ méo mó, thanh khoản co lại”, ông nói.

Vị chuyên gia cũng lưu ý, vì điều kiện hạ tầng và quản lý ngoại hối, nên giai đoạn đầu của sàn vẫn chưa liên thông với sàn quốc tế và chưa triển khai lưu ký tập trung; việc lưu kho tại doanh nghiệp sản xuất dưới giám sát NHNN có thể phát sinh dị biệt tiêu chuẩn và chi phí. Ông nhấn mạnh đây là “cái giá” của phương châm thận trọng - an toàn; cần lộ trình rõ để sớm hình thành trung tâm lưu ký với chuẩn đo lường - kiểm định thống nhất.

Ngoài ra, ông Long nhận định thói quen nắm giữ vàng vật chất của người dân khó thay ngay. “Lợi ích khơi thông nguồn lực vàng trong dân’ chỉ thực sự đến khi có sản phẩm thay thế đủ tin cậy như chứng chỉ vàng, vàng tài khoản được đảm bảo, mua-bán, cầm cố, chuyển nhượng thuận tiện, an toàn pháp lý và kỷ luật chính sách ổn định để người dân bớt nhu cầu ‘trú ẩn’ vào vàng vật chất”, ông khẳng định. 

"Với dữ liệu phân tán, giao dịch ngoài luồng lớn, nhiều giao dịch diễn ra ở kênh bán lẻ, chợ vàng, mạng xã hội, thiếu dữ liệu hợp nhất khiến chính sách phản ứng chậm pha, khó lượng hóa mức đầu cơ thì việc lập sàn vàng là cách để 'đặt máy điện tâm đồ' cho thị trường", ông nói thêm. 

Trong bối cảnh trên, ông Long cho rằng, việc thiết kế thí điểm phải chặt chẽ để đảm bảo mở rộng. Giai đoạn 1 chỉ giao dịch vàng nguyên liệu trong nước, ký quỹ 100% để loại bỏ rủi ro đối tác; ổn định rồi mới mở sang vàng miếng (giai đoạn 2) và sản phẩm phi vật chất (giai đoạn 3 - chứng chỉ vàng, phái sinh). Đây là cấu hình “an toàn trước, đa sản phẩm sau”.

Theo ông Long, ở giai đoạn khởi động, tổ chức vận hành sàn, ngân hàng thanh toán và các thành viên giao dịch (ngân hàng, doanh nghiệp nhập khẩu) cần tạo thành chuỗi khép kín: đặt lệnh - đối soát - giao nhận - lưu trữ dữ liệu. Danh sách 8 ngân hàng thương mại lớn dự kiến tham gia ngay từ đầu sẽ giúp thiết lập kỷ luật thanh toán và độ sâu thanh khoản.

Trong qua trình thí điểm NHNN sẽ quản lý, giám sát, còn các ngân hàng, doanh nghiệp đóng vai trò vận hành, hạ tầng kỹ thuật có thể do doanh nghiệp đủ năng lực vận hành, hướng tới cạnh tranh có kiểm soát thay vì một sàn duy nhất. Thiết kế này dung hòa mục tiêu ổn định, hiệu quả và linh hoạt.

“Thí điểm sàn vàng là bước đi đúng trong chuỗi cải cách từ sửa quy định đến mở cạnh tranh có kiểm soát, dựng hạ tầng giao dịch-dữ liệu và phát triển sản phẩm phòng ngừa rủi ro”, ông Long đánh giá.

Theo vị chuyên gia, sàn không tự chữa mọi “căn bệnh” của thị trường vàng, nhưng nếu được thiết kế kỷ luật, nó sẽ là “máy đo huyết áp” đáng tin và là đường ống dẫn vốn - dữ liệu cho điều hành.

“Điều thị trường chờ đợi lúc này không phải ‘lời hứa’ mà là bản thiết kế chi tiết, mốc thời gian, chuẩn kỹ thuật và cơ chế trách nhiệm được công bố rõ ràng để sàn bước ra đời sống một cách thực chất, an toàn, và có ích”, ông Long nhấn mạnh.

Lập sàn giao dịch vàng để ổn định thị trường

Trước đó, tại tọa đàm "Thành lập sàn giao dịch vàng tại Việt Nam" diễn ra ngày 15/10, NHNN đã công bố định hướng thí điểm sàn giao dịch vàng theo lộ trình nhiều giai đoạn, đặt mục tiêu minh bạch - an toàn - có kiểm soát và tạo thêm kênh dữ liệu cho hoạch định chính sách.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết việc xây dựng sàn giao dịch vàng là nhằm hoàn thiện thể chế, khơi thông nguồn lực trong dân và tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước. 

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng. (Ảnh:VNBA)

Ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục quản lý ngoại hối cho rằng việc thành lập sàn giao dịch vàng ở thời điểm này có nhiều thuận lợi, đơn cử như cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng đã bị xóa bỏ. Kể từ ngày 10/10, ngân hàng, doanh nghiệp sẽ được cấp phép sản xuất vàng miếng nếu có giấy phép mua bán, kinh doanh mặt hàng này. Các ngân hàng, doanh nghiệp cũng phải đáp ứng điều kiện về vốn, với doanh nghiệp từ 1.000 tỷ đồng trở lên, ngân hàng từ 50.000 tỷ đồng.

Theo Cục trưởng Cục quản lý ngoại hối, khi thí điểm sàn giao dịch vàng, các cơ quan quản lý sẽ chia theo 3 giai đoạn, trong đó, bước đầu sẽ tập trung vào các sản phẩm vàng vật chất.

Trong giai đoạn này, sàn giao dịch vàng sẽ chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa, chưa kết nối với các mô hình trên quốc tế. Các bên tham gia ở giai đoạn đầu gồm: tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch vàng; ngân hàng thanh toán (chuyển tiền, quản lý tài khoản ký quỹ, đối soát) và các thành viên giao dịch gồm ngân hàng, doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu.

Sang giai đoạn hai, cơ quan quản lý sẽ mở rộng thêm sản phẩm vàng miếng. Và ở giai đoạn cuối cùng, các loại vàng đang lưu thông trong nước, chứng chỉ quỹ và công cụ phái sinh sẽ xuất hiện và kết nối với quốc tế.

Phó thống đốc Phạm Tiến Dũng đánh giá việc chỉ giao dịch vàng nguyên liệu trong giai đoạn đầu nhằm kiểm soát và minh bạch hóa các hoạt động nhập khẩu và sản xuất. Sau khi vận hành ổn định giai đoạn này, cơ quan quản lý có thể mở rộng danh mục sản phẩm giao dịch, như vàng miếng do các đơn vị được Ngân hàng Nhà nước cấp phép sản xuất. Khi đó, khối lượng giao dịch sẽ tăng đáng kể, tạo nền tảng để tiến tới các sản phẩm phái sinh như vàng điện tử, chứng chỉ vàng, tương tự mô hình các nước đang áp dụng.

Về thời gian thí điểm, Phó thống đốc Phạm Tiến Dũng cho biết NHNN sẽ trình dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch vàng ngay trong tháng 10. Trước đó, vào tháng 5/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo Việt Nam nghiên cứu thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia hoặc cho phép đưa mặt hàng này vào mua bán trên Sở giao dịch hàng hóa.

Việc thí điểm để tiến tới lập sàn vàng được kỳ vọng sẽ từng bước góp phần ổn định thị trường, nhất là giữa bối cảnh giá vàng trong nước liên tục biến động, lên mức cao chưa từng có trong thời gian gần đây.

Nhu cầu mua vàng tích trữ tăng cao, khiến nhiều thương hiệu vàng lớn liên tục trong tình trạng hết hàng. (Ảnh Đinh Thơm)

Trong sáng 17/10, giá vàng thế giới đã vượt mốc 4.300 USD/ounce, theo đó giá vàng miếng và vàng nhẫn trong nước cũng được đẩy lên mức kỷ lục mới.

Tại thời điểm 11h sáng 17/10, giá vàng miếng SJC niêm yết mua vào - bán ra ở mức 151,5 - 153 triệu đồng/lượng, tương ứng tăng 4,9 triệu đồng/lượng chiều mua vào và 4,4 triệu đồng/lượng chiều bán ra so với sáng hôm qua. Chênh lệch giá mua vào - bán ra ở mức 1,5 triệu đồng/lượng.

Sản phẩm vàng nhẫn tại SJC cũng tăng 4,6 triệu đồng/lượng ở cả chiều mua và chiều bán so với sáng hôm qua, đang niêm yết ở mốc 150 - 152,2 triệu đồng/lượng.

Tại Bảo Tín Minh Châu, giá vàng miếng và vàng nhẫn đều đồng loạt được đẩy lên mức 155,5 - 158,5 triệu đồng/lượng (mua vào - bán ra). Trong đó, giá vàng miếng tăng tới 8,9 triệu đồng chiều mua vào và 9,9 triệu đồng/lượng chiều bán ra so với sáng hôm qua, còn vàng nhẫn tăng 5,5 triệu đồng/lượng ở cả hai chiều.

Ở nhiều tiệm vàng nhỏ và thị trường chợ đen, giá vàng thậm chí còn lên tới 160 - 170 triệu đồng/lượng.

Từ khi Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, chính thức có hiệu lực (từ ngày 10/10/2025) đến nay, giá vàng miếng vẫn tiếp tục tăng 12 - 13 triệu đồng/lượng, giá vàng nhẫn thậm chí còn tăng 13 - 17 triệu đồng/lượng, tùy thương hiệu.