Theo Dự thảo Nghị định mới, tài sản đảm bảo sẽ không bị thu giữ nếu đó là ngôi nhà duy nhất của người đi vay. (Ảnh minh họa)Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vừa công bố lấy ý kiến rộng rãi đối với dự thảo Nghị định quy định điều kiện tài sản đảm bảo (TSĐB) của các khoản nợ xấu được thu giữ. Điểm nhấn đáng chú ý, tài sản đảm bảo sẽ không bị thu giữ nếu đó là ngôi nhà duy nhất của người đi vay.
Dự thảo này ngay lập tức thu hút sự quan tâm đặc biệt, bởi nó có thể tạo ra tác động lớn, không chỉ với hệ thống ngân hàng mà còn với chính người vay.
Thông thường, khi người vay không đủ khả năng trả nợ ngân hàng và khoản vay bị xếp vào nhóm nợ xấu thì tài sản thế chấp – chủ yếu là bất động sản sẽ bị ngân hàng thu giữ. Tuy nhiên, theo nội dung của Dự thảo Nghị định mới công bố, tài sản đảm bảo sẽ không bị thu giữ nếu đó là “nhà ở duy nhất” hoặc là công cụ lao động “chủ yếu, duy nhất” của người đi vay.
Theo lý giải của đơn vị soạn thảo là Ngân hàng Nhà nước (NHNN), về bản chất việc không thu giữ TSĐB là biện pháp bảo vệ, giúp cho người đi vay có điều kiện sinh sống, đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt tối thiểu.
Việc thu giữ TSĐB có thể khiến người đi vay càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ TSĐB là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến họ và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt.
Với người đi vay, đây là tin vui. Bởi ngôi nhà không chỉ là tài sản thế chấp, mà còn là chốn an cư của cả gia đình. Nhiều ý kiến đồng tình rằng việc bảo lưu nhà ở duy nhất là cần thiết để đảm bảo quyền lợi tối thiểu cho người dân trong lúc khó khăn tài chính.
Ở góc nhìn pháp lý, chuyên gia cũng đánh giá quy định này là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân.
“Trong dự thảo có một số điểm mới mang tính chất nhân văn, học hỏi từ các quốc gia khác trên thế giới, là quy định khi các TCTD thực hiện xử lý các TSĐB đối với các khoản nợ xấu thì sẽ không được thu giữ các tài sản như là bất động sản là nhà ở duy nhất hoặc công cụ sản xuất duy nhất tạo ra thu nhập. Đây là một quy định mang tính chất nhân văn bởi vì chúng ta biết là trong quy định của Hiến pháp cũng như là quyền con người thì đều quy định là con người phải có được quyền có nhà ở”, Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty luật SBLaw nhận định.
Dù mang ý nghĩa nhân văn, nhưng luật sư cũng lo ngại, nếu ngân hàng không được thu giữ tài sản đảm bảo là ngôi nhà duy nhất, người dân sẽ khó vay hơn.
“Thông thường, trong quá trình hoạt động, thì ngân hàng quan tâm đến khả năng trả nợ của bên vay. Và khi nợ thành nợ xấu, ngân hàng lại không thu giữ được tài sản duy nhất đó thì rõ ràng là tài sản đó chắc chắn ngân hàng sẽ không đưa vào làm tài sản bảo đảm cho khoản vay đó.
Vì vậy mà đối với những người mà có một cái nhà hoặc là một cái công cụ làm việc thì sẽ không thể dùng được cái đấy để làm tài sản bảo đảm cho khoản vay. Và chắc chắn là ngân hàng người ta sẽ từ chối. Đấy là một cái bất lợi cho cả ngân hàng lẫn người đi vay. Là người đi vay thì không thể tiếp cận được tiền dụng, còn ngân hàng thì sẽ không đưa cái tài sản đó làm tài sản đảm bảo vì nó quá rủi ro”, Luật sư Hà nói.
Theo luật sư, để chính sách có thể đi vào thực tiễn, cần bổ sung các điều kiện cụ thể để đảm bảo quyền lợi cân bằng giữa ngân hàng và người đi vay. Ví dụ như tài sản đảm bảo được xác định là tài sản duy nhất, nhưng lại có giá trị rất lớn so với khoản vay thì ngân hàng vẫn có thể thực hiện các hoạt động như thuê chỗ ở hoặc mua một căn nhà khác giá trị nhỏ hơn rồi xử lý tài sản đảm bảo đó.
Có thể thấy, Dự thảo Nghị định về điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu đang mở ra nhiều tranh luận. Ngân hàng cần an toàn, người dân cần an cư – và một khung pháp lý minh bạch sẽ là chiếc cầu nối duy nhất để dung hòa cả hai.
